Putfoto! - hoe de foto's tot stand komen

 

Af en toe bereiken mij vragen hoe bepaalde foto's zijn gemaakt. Met welke apparatuur, met wat voor instellingen, met welke nabewerking enz. In principe is dat altijd "afleesbaar" aan de foto's. Alle zogenaamde EXIF-informatie zit er namelijk in. Die EXIF informatie bevat informatie over gebruikte camera-instellingen, de gebruikte lens etc.

Met sommige webbrowsers (Opera, Firefox mbv een hulpprogramma) is dat meteen zichtbaar te maken door met de rechter muisknop op een afbeelding te klikken en dan de afbeeldingseigenschappen op te vragen. Bij minder intelligente browsers als Internet Explorer, Safari en Chrome gaat dat niet. U kunt dan de informatie alleen zien met behulp van een apart programma, een zogenaamde EXIF-reader.

Apparatuur

De foto's op deze website zijn gemaakt met camera's en objectieven uit de hogere prijsklasse. Met eenvoudiger apparatuur gaat het echter ook prima. Pas bij extreme vergrotingen zal er een verschil in scherpte zichtbaar worden, maar bij plaatjes op een website ziet niemand het verschil. Apparatuur is gereedschap. Een vakman zal met beroerd gereedschap nog redelijk werk kunnen afleveren, een minder bedreven iemand komt ook met de beste spullen niet tot een goed resultaat. Apparatuur is dus helemaal niet zo belangrijk.

Wat dan wel?

Weten hoe bepaalde instellingen te kiezen, hoe bepaalde veranderingen aan te brengen en vooral de keuze van het juiste standpunt en het kiezen van het juiste moment.

Het laatste is ongetwijfeld het meest belangrijk. En ook het moeilijkst te leren - een zekere mate van aangeboren "artistiek gevoel" en de wil om het aanwezige talent op dat gebied te ontwikkelen is noodzakelijk. Een cursus tekenen of schilderen is meestal een betere investering op de weg naar betere beelden dan de aankoop van een duurdere camera.

Uiteraard moet u uw camera wel kunnen bedienen, net zoals een schilder het gebruik van zijn penselen en een cellist het hanteren van de strijkstok moet beheersen. Kennis van de techniek is noodzakelijk om te kunnen uitvoeren wat u in gedachten hebt, maar wanneer u de techniek perfect beheerst, levert dat niet noodzakelijk een "perfect" resultaat op - techniekbeheersing is een middel, geen doel op zich.

U mag liegen...

Het is de fotograaf/fotografe die de opname maakt, niet de camera. En daarbij kan bewust voor verdraaing van de "werkelijkheid" worden gekozen. De meest spectaculaire nieuwsfoto's van de afgelopen 100 jaar bleken achteraf allemaal te zijn "bijgesteld", hetzij om meer "klemmende" beelden te verkrijgen of om politieke propaganda te bedrijven. Iedere foto "liegt"....."goed (interessant) liegen" is een kunst. Foto's (ook de allerbeste) zijn op zijn best een slap aftreksel van de werkelijkheid - dus kun je er ook best nog wat aan veranderen of bij fantaseren.

Kijken

Kijken kunnen we allemaal. De een merkt echter meer op dan de ander. De camera functioneert anders dan het menselijk oog. Het menselijk oog ziet alles min of meer scherp, waarbij het centrum van het beeld extra nadruk krijgt. De informatie aan de rand van het beeld wordt min of meer voor kennisgeving aangenomen, tenzij daar iets gebeurt wat op de een of andere manier de aandacht vraagt. Als dat niet het geval is kijken we alleen naar het centrum van het beeld - een manier van kijken die ons in het verkeer wel eens noodlottig kan worden.....

Als we door de zoeker van een camera kijken (of naar het schermpje op de achterkant van de camera) kijken we op dezelfde manier. De aandacht is gericht op het midden - en wat er omheen is (en dus ook op de foto komt) zien we nauwelijks. En dus maken we foto's met allerlei storende dingen er ook op, of personen uit wiens hoofd een lantaarnpaal groeit. Pas bij de afdruk of op een computerscherm zien we wat er allemaal te zien was....

Zien

Zien is iets anders dan kijken. Zien is waarnemen wat er euh.."te zien" is zonder vooroordeel of voorkeur. "Zien" is een eerste voorwaarde om goede foto's te kunnen maken (en om veilig aan het verkeer deel te kunnen nemen....). Dat is iets dat aan te leren is. Beschouw het beeld dat u in de zoeker ziet als een schilderij - elk detail is belangrijk. Links, rechts, boven, onder en in het midden. Kijk daar dus naar, het komt allemaal op de foto. En als het totaalbeeld u niet bevalt, beweeg dan de camera iets naar links, naar rechts, naar boven, naar beneden of doe een paar stappen opzij en/of naar voor/achter totdat wat u door de zoeker ziet u bevalt. Dan is het tijd om af te drukken.

Zien is een vaardigheid die door oefenen sterk kan worden verbeterd. Dwing uzelf ver, breed, hoog en laag te kijken. Door de camera, en bij alles wat u verder doet. Uw foto's zullen beter worden.

Compositie

In de (westerse) schilderkunst bestaan er al eeuwenlang bepaalde regels hoe een ideale compositie er ongeveer uit ziet. In een schilderij staat niets op een plaats waar de kunstenaar dat niet bedoelde. Bij schilderijen wordt vaak onderscheid gemaakt tussen voor- en achtergrond, het belangrijkste onderwerp bevindt zich meestal daar tussen in - en meestal uit het midden. Men kent ook de zogenaamde "gouden snede". Daarbij wordt het schilderij horizontaal en vertikaal in drieën verdeeld. Punten die op de snijpunten van dat denkbeeldige raster liggen schijnen voor het menselijk oog extra attractief te zijn. Daar kunt u dus de belangrijkste inhoud van het beeld het best situeren - u bent immers volkomen vrij om een stap opzij te doen. Dat zal niet altijd precies mogelijk zijn, en de regel behoeft ook niet strak te worden nagevolgd, maar het helpt wel. Nogmaals: een cursus tekenen en schilderen kan u veel leren over hoe aantrekkelijke foto's te maken....

Van links naar rechts, of omgekeerd....of nog anders

Mensen die gewend zijn in een westerse taal te denken en te schrijven, kijken meestal van linksboven naar rechtsonder - ook naar een foto. Mensen opgegroeid in een arabische cultuur (waar van rechts naar links wordt geschreven) kijken anders, van rechtsboven naar linksonder. Bij beeldtalen als chinees en japans, reageert men nog weer anders. Kijken naar iets is dus voor een groot deel cultureel bepaald. Afbeeldingen die in de westerse cultuur "mooi" worden gevonden, worden niet altijd als zodanig ervaren in andere culturen, en omgekeerd.

Kleuren zien

In kleurwaarneming is er geen verschil tussen verschillende culturen. Er is wel een verschil in kleurvoorkeur op basis van leeftijd. Kinderen waarderen felle primaire kleuren meestal meer dan volwassenen. Dat betekent dat wat u als volwassene mooi vindt, door kinderen als saai kan worden ervaren. En het verklaart ook waarom kinderspeelgoed meestal fel van kleur is.

Niet iedereen ziet ook alle voor het menselijk oog zichtbare kleuren. Kleurenblindheid kan tot gevolg hebben dat wat u mooi vindt, door uw buurman heel anders kan worden ervaren omdat hij een of meer kleuren alleen als een soort grijstint of in ieder geval in een andere tint ziet. Kleurenblindheid komt bij ongeveer 8% van de mannen voor, bij vrouwen slechts ongeveer 0,4%.

Alle "regels" voor een goede beeldopbouw zijn dus niet echt hard - het is goed om er iets van te weten om ze daarna, als dat zo uitkomt, volkomen aan uw laars te lappen.

Opnames

De opnames zijn alle gemaakt met Sony camera's. Oudere opnames met de Sony a900 en a700, tegenwoordig met de Sony a99 en de Sony NEX 7.

In beide gevallen gaat het daarbij om camera's zonder klassieke optische zoeker. In plaats van de optische zoeker is er een zoeker waar je doorheen kunt kijken naar wat in feite een continu videofilmpje is. Daardoor kun je al voor de opname zien of de belichting klopt, welk deel van de foto scherp zal zijn en eventueel s' nachts het beeld in de zoeker ophelderen zodat je ook in het donker goed kunt zien wat je fotografeert.

Hoewel beide camera's er uit zien als een klassieke meetzoekercamera of een digitale spiegelreflex zijn ze dat dus niet. Beide vallen in de categorie "EVIL" - "electronic viewfinder, interchangeable lenses". Beide zijn ook in staat HD video op te nemen, waarbij je in de zoeker continu kunt zien wat opgenomen wordt. Deze techniek is nog niet in dezelfde mate voor handen bij andere merken.

De belichting wordt afhankelijk van de situatie automatisch bepaald (diafragma voorkeuze) of handmatig ingesteld, soms ook met behulp van een "ouderwetse" losse belichtingsmeter voor opvallend licht meting of zelfs via de "zonnig/f16" regel. Wanneer flitsers worden gebruikt, worden sluitertijd en diafragma meestal handmatig ingesteld om evenwicht te verkrijgen tussen donkere en lichte partijen en om een te hoge contrastomvang te voorkomen.

Objectieven

De gebruikte opjectieven zijn van Sony, Zeiss en Minolta. Bij de Minolta objectieven gaat het om al wat oudere objectieven die nog niet bij Sony verkrijgbaar zijn of slechts voor een prijs die het gezond verstand te boven gaat.

De Zeiss objectieven zijn speciaal voor Sony vervaardigde autofocus objectieven, niet passend op andere merken. In veel gevallen worden zogenaamde "vaste" objectieven gebruikt - zoomlenzen alleen wanneer niet van te voren is te voorzien welk objectief het meest geschikt zou zijn, wanneer er ter plaatse weinig bewegingsruimte is of in situaties waar het gebruik van een vast objectief "lastig", zoals bij sportopnames met snel wisselende verplaatsing van de actie. "Vaste" lenzen leveren meestal toch net een iets betere beeldkwaliteit. Bovendien dwingen ze je om voorafgaand aan de opname na te denken over de plaats waar je best gaat staan, omdat aan het objectief geen verstelmogelijkheid zit.

Scherpstelling en scherptebereik

Afhankelijk van de situatie wordt handmatig of door middel van "autofocus" scherp gesteld. Het scherptebereik (diafragma) wordt bewust gekozen, indien nodig wordt de ISO-instelling daartoe bijgesteld en/of een extra grijsfilter gebruikt.

Beeldopslag

Alle opnames worden als "RAW"-bestand opgeslagen in de camera. Door het beeld als "RAW"-bestand op te slaan wordt alle door de camerasensor vastgelegde informatie bewaard en is deze beschikbaar voor toekomstige bewerking. Omdat software steeds beter wordt, is het mogelijk opnames van enkele jaren geleden opnieuw te "ontwikkelen" met een beter resultaat dan destijds mogelijk was. Bovendien is bij het "ontwikkelen" van de beelden op een computer een veelvoud aan rekencapaciteit beschikbaar, waardoor er veel meer uit de door de sensor "geziene" informatie kan worden gehaald.

Voor wie dat niet geloofd: als u een camera heeft waarmee zowel "RAW" als "JPG"- bestanden kunnen worden opgeslagen, maak dan eens een paar foto's waarbij van iedere opname zowel een "RAW" als een "JPG" bestand wordt bewaard. Download dan een probeerversie van een "RAW"-converter (of gebruik desnoods de met de camera meegeleverde software) en zie het verschil. Tenzij u sportfotograaf bent en duizenden foto's op een dag schiet of werkt voor een krant met meer snelheids- dan kwaliteitsbehoefte, bent u voor eens en voor altijd genezen. Plaatjes schieten als JPG bestand is iets voor camera's waar dat niet anders kan, zoals bij uw telefoon.

Gebruikte software

Voor het "ontwikkelen" van de door de camera's opgeslagen "RAW"-bestanden, wordt gebruik gemaakt van DxO. De daaruit voortkomende "DNG"-bestanden worden gecatalogiseerd met behulp van Adobe Lightroom. Indien gewenst worden daarnaast met behulp van Lightroom nog diverse aanpassingen verricht. In uitzonderlijke gevallen worden ook opnames bewerkt in Photoshop.

Er worden geen door de camera gegenereerde JPG bestanden opgeslagen. Bewerking van JPG-bstanden is achteraf slechts beperkt mogelijk en er gaat bij het opslaan van een veranderd JPG-bestand steeds opnieuw informatie verloren die later niet meer is terug te halen.

Bewerken

Alle opnames worden bewerkt met behulp van een PC met een regelmatig gecalibreerde "flatscreen" monitor (LaCie 526, 24" ) - nadat eerst zorgvuldig een copie van het bestand is gemaakt op een ander opslagmedium. Copieren van de originelen is de allerallereerste stap in het bewerkingsproces - je weet maar nooit!

De mate van bewerking kan min of meer uitgebreid zijn. Soms beperkt het zich tot het lichtelijk bijstellen van de belichting en de witbalans, meestal wordt meer uitgebreid ingegrepen in zaken als contrast, kleurverzadiging, helderheid, correctie van objectiefvertekening, selectieve kleuraanpassing etc. Als laatste handeling wordt de opname bijgesneden tot de gewenste hoogte/breedte verhouding. Alle bewerkingen worden op een kopie van het origineel en/of virtueel uitgevoerd. Het uiteindelijk resultaat wordt vervolgens omgezet naar een fors verkleind JPG bestand voor de website of afgedrukt.

De bewerkingen zijn niet gericht op een zo exact mogelijke kleurweergave of waarheidsgetrouwheid maar op een resultaat dat door de maker als het meest geschikt voor de betreffende opname wordt ervaren. Die keuze is dus subjectief en een kwestie van persoonlijke smaak.

Putfoto! webwinkel

Foto's verkrijgbaar via de Putfoto! webwinkel ondergaan hetzelfde proces, met dien verstande dat de afdrukken door een professioneel extern bedrijf worden gemaakt op basis van niet verkleinde en zo weinig mogelijk gecomprimeerde JPG bestanden.

Koopadvies?!

Een zeer hachelijk onderwerp. Er zijn de grote merken (Canon, Nikon) en de iets minder grote (Sony, Pentax, Olympus), "innovatieve nieuwkomers" als Panasonic en Samsung en buitenbeentjes als Sigma en Fuji. Allemaal leveren ze behoorlijke spullen met een scala aan mogelijkheden.

Belangrijker is de keuze van het cameratype. Mijn advies: koop geen spiegelreflex camera (zeker niet als u denkt alleen al daardoor betere foto's te maken). Koop gewoon een simpele "Point & Shoot" camera die alles automatisch voor u regelt en meestal alleszins draaglijke beelden levert, zeker wanneer u er geen vergrotingen van wil laten maken of ze alleen maar op een computerscherm bekijkt. Verkoop het ding vervolgens na twee jaar via marktplaats omdat u tegen die tijd voor aanzienlijk minder geld een nieuwe kunt kopen die betere beelden levert en meer mogelijkheden heeft.

Toch een spiegelreflex?

Het belangrijkste voordeel is dat u verschillende lenzen kunt gebruiken. Dat vergroot uw mogelijkheden - en die extra lenzen en het daarvoor geschikte zoekersysteem kosten een smak geld. De beeldkwaliteit kan echter aanzienlijk beter zijn - als u bereid bent om in "RAW" te fotograferen. Als u beeldbewerking als een tot het fotograferen behorende (en plezierige) activiteit ziet (net zoals "vroeger" het zelf ontwikkelen van films en het maken van afdrukken), dan is het zeker de moeite waard. U krijgt veel meer controle over het eindresultaat.

Bedenk daarbij dat de huidige spiegelreflex (in feite een filmcamera waarbij de filmgeleider en de film zijn vervangen door een lichtgevoelige sensor en wat software) aan zijn doodsstrijd bezig is. Inmiddels is er een nieuwe generatie camera's te koop waar je eveneens door de lens kunt kijken - hetzij met een volledig electronische zoeker of met een halfdoorlatende (niet meer op en neer klapperende) spiegel. Wat je dan in de zoeker ziet is in feite een filmpje dat weergeeft wat de sensor bereikt. Dat heeft zowel voor- als nadelen. Het voordeel is dat er in de zoeker allerlei informatie zichtbaar te maken is die bij een optische zoeker niet beschikbaar is: waterpas, witbalans, histogram, vlakverdeling, scherptebereik etc. Ik wil inmiddels niet meer terug naar een optische zoeker.

Ik wil alleen maar op een knop drukken....

Tja....ik kan me er iets bij voorstellen. Maar een minimiem aan kennis is toch wel nuttig om tot een redelijk resultaat te komen. Bij uw auto hebt u ook moeten leren om de richtingaanwijzer te bedienen, hoe u zowel vooruit- als achteruit kunt rijden en hoe te parkeren. Dat is inderdaad ook niet bij iedereen gelukt. Maar met die kennis wordt het wel een stuk eenvoudiger om te komen waar u heen wilt. Dat geldt ook voor uw camera. Het is doodzonde om alle gebruiksmogelijkheden onbenut te laten.

En dan de plaatjes naar mijn Facebook pagina sturen....

Van mij mag het. Bedenk alleen wel dat u nooit "echt" zult zien wat u gemaakt hebt. En "iedereen" kan ook zien dat er met een paar simpele ingrepen een veel fraaier resultaat uit had kunnen komen.

Foto's op Facebook en Picasa (en op websites in het algemeen) zijn van matige scherpte en kennen een beperkt aantal kleurnuances. Op een computerscherm of een telefoon (met te hoog opgeschroefd contrast en kleurverzadiging) valt dat niet zo op, maar een grote afdruk van een foto op papier aan de muur laat u pas zien wat er allemaal mogelijk is.

Het is jammer dat niet meer mensen de moeite nemen om van hun beste foto's afdrukken te (laten) maken. Daardoor stellen ze zich tevreden met slechts een deel van de kwaliteit die ze via de camera in handen hebben....

 

Interessante links